Tajemnica zawodowa psychologa – wszystko co musisz wiedzieć!

W profesji psychologa i psychoterapeuty, respektowanie tajemnicy zawodowej jest fundamentem zaufania między specjalistą a pacjentem. Co obejmuje tajemnica zawodowa psychologa? Kiedy możesz się od niej uchylić? Oto, co każdy psycholog i psychoterapeuta powinien wiedzieć na ten temat. Sprawdź poniżej!

A jeżeli interesuje Cię, jak otworzyć własny gabinet psychologiczny, możesz o tym poczytać tutaj.

Co obejmuje tajemnica zawodowa psychologa i psychoterapeuty?

Tajemnica zawodowa obejmuje wszystkie informacje uzyskane od pacjenta w trakcie terapii. Działa to jako zabezpieczenie dla klienta, aby móc swobodnie wyrażać swoje myśli i uczucia bez obawy przed ich ujawnieniem. Dodatkowo specjalista odpowiada za bezpieczeństwo wszystkich dokumentów czy notatek związanych z terapią.

Ile czasu jako terapeuta musisz dochować tajemnicy zawodowej?

Tajemnica zawodowa nie jest ograniczona w czasie. To znaczy, że jako psycholog/psychoterapeuta tajemnica obowiązuje Cię nawet w przypadku:

• śmierci pacjenta,
• zakończenia terapii pacjenta,
• zaprzestania wykonywania zawodu,
• zabronienia prawa do wykonywania zawodu.

Jakie są rodzaje tajemnicy zawodowej psychologa?

Dla Ciebie jako psychologa, zrozumienie różnych rodzajów tajemnicy zawodowej jest kluczowe, by budować zaufanie relacje z pacjentami i utrzymywać profesjonalizm. Tajemnica zawodowa, której jesteś zobowiązany przestrzegać, przybiera różne formy: ustawową, etyczną i kontraktową.

1. Tajemnica zawodowa ustawowa

Ustawowa tajemnica zawodowa wynika z art. 14 ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów. Jakkolwiek w wielu aspektach ustawa ta jest martwa (więcej na temat regulacji zawodu psychoterapeuty), ustanowiony nią obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej obowiązuje wszystkich psychologów. Zgodnie z tym przepisem, psycholog ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.

Wyjątek stanowi sytuacja, gdy poważnie jest zagrożone zdrowie, życie klienta lub innych osób bądź, gdy tak stanowią ustawy. Naruszenie obowiązku może prowadzić do konsekwencji prawnych, takich jak upomnienie, nagana z ostrzeżeniem, zawieszenie w prawie do wykonywania zawodu na czas od 3 do 12 miesięcy czy nawet skreślenie z listy psychologów z pozbawieniem prawa wykonywania zawodu.

2. Tajemnica zawodowa etyczna

Tajemnica zawodowa etyczna jest związana z przestrzeganiem zasad etycznych w zawodach psychologicznych, obejmujących profesjonalizm, empatię, szacunek i ochronę dobrostanu pacjenta. Naruszenie tej tajemnicy może skutkować dyscyplinarnymi konsekwencjami, takimi jak zawieszenie członkostwa w danej organizacji zawodowej.

3. Tajemnica zawodowa kontraktowa 

Tajemnica zawodowa kontraktowa to ta, która wynika z umów zawartych między Tobą a pacjentem lub innymi stronami, takimi jak pracodawcy czy instytucje. To warunki umowy określają zakres ochrony informacji, a naruszenie może prowadzić do cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej, przy czym mowa tutaj zarówno o obowiązku wyrównania szkody materialnej jak i zadośćuczynieniu za szkodę niematerialną.

Ramy prawne i etyczne tajemnicy zawodowej psychologa

Zarówno prawne, jak i etyczne ramy tajemnicy zawodowej mają na celu ochronę pacjenta i utrzymanie zaufania w relacji terapeutycznej. Prawo i Kodeks Etyczny Psychologa zawierają zasady i wytyczne, których musisz przestrzegać.

Kodeks Etyczny Psychologa

Kodeks Etyczny Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego jest kluczowym dokumentem, który zawiera zasady postępowania psychologów. Ustala on, że psycholog ma obowiązek utrzymywania w tajemnicy wszystkich informacji uzyskanych w trakcie wykonywania zawodu, o ile przepisy prawne nie stanowią inaczej.

Kiedy obowiązuje zwolnienie z tajemnicy zawodowej psychologa?

1. Wyraźne zagrożenie życia, zdrowia pacjenta lub innych osób

Istnieją okoliczności wyjątkowe, w których wolno Ci odstąpić od zachowania tajemnicy zawodowej. To sytuacje, które Ty, jako terapeuta, ocenisz jako zagrażające życiu lub zdrowiu pacjenta lub innych osób.

2. W wypadku popełnienia przestępstwa

Konieczne jest rozróżnienie typów przestępstw. Jako specjalista zawsze musisz się kierować dobrem klienta. Jeśli pacjent wyzna, że popełnił czyn zabroniony, przestępstwo np. używanie środków odurzających, najpierw należy z nim omówić sytuację, ponieważ do tego zobowiązuje Cię tajemnica i nie masz obowiązku informować o tym organów ścigania. W przypadku ciężkich czynów, jak np. morderstwo, wykorzystanie seksualne innej osoby czy przypadki pedofilii – konieczne jest zawiadomienie organów ścigania. Wtedy nie obowiązuje Cię tajemnica zawodowa.

3. Zwolnienie przez decyzję sądu o uchyleniu od tajemnicy zawodowej

Jako psycholog możesz zostać zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez sąd zgodnie z art. 180 Kodeksu postępowania karnego. Artykuł ten umożliwia Ci, jako osobie zawodowo zobowiązanej do zachowania tajemnicy, odmówienie zeznań dotyczących informacji objętych tym obowiązkiem, chyba że sąd lub prokurator zwolni Cię z tego obowiązku, o ile inne przepisy nie stanowią inaczej.

Ważnym powodem do zwolnienia z obowiązku tajemnicy przez sąd lub prokuratora może być przekonanie, że Twoje zeznania mogą przyczynić się do ustalenia prawdy i dokonania właściwego rozstrzygnięcia. Po wydaniu postanowienia o zwolnieniu z obowiązku tajemnicy, nie masz prawa odmówić złożenia zeznań. Jeżeli jednak nie zgadzasz się decyzją, np. gdy zachowanie tajemnicy w określonych okolicznościach uważasz za bardzo ważne z uwagi na dobro pacjenta, możesz takie postanowienie zaskarżyć.

W sprawach cywilnych, zgodnie z art. 261 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, masz prawo odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli byłaby ona związana z naruszeniem istotnej tajemnicy zawodowej. W takich przypadkach, w przeciwieństwie do spraw karnych, sąd nie ma uprawnienia, aby Cię zwolnić z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, ponieważ Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje takiej możliwości.

4. Zgoda pacjenta na ujawnienie danych z terapii

Sytuacja staje się bardziej skomplikowana, gdy to pacjent, będący stroną w procesie, wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy zawodowej. Wtedy rodzi się pytanie, czy nadal możesz powoływać się na tajemnicę zawodową? W doktrynie przyjmuje się, że ani strony, ani organ procesowy nie mogą zwolnić świadka z zachowania tajemnicy zawodowej.

Na marginesie warto wskazać na szczególne zasady dotyczące zachowania tajemnicy psychiatrycznej. Art. 52 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego zawiera jeszcze bardziej restrykcyjne zasady dotyczące tajemnicy zawodowej. Przepis ten zobowiązuje do zachowania w tajemnicy informacji o przyznaniu się przez osobę z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia przestępstwa. Ta forma tajemnicy zawodowej jest bezwzględna, co oznacza, że nie ma możliwości zwolnienia z niej, nawet na mocy art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego.

Jak współpracować z klientem?

Na początku współpracy psychoterapeutycznej, koniecznie wyjaśnij na czym polega zasada poufności (kiedy obowiązuje, a kiedy jesteś z niej zwolniony). Dzięki temu unikniesz niedomówień i problemów z nich wynikających. Jasna komunikacja od samego początku jest ogromnie ważna.

Pamiętaj, by zawsze postępować zgodnie z przepisami i standardami zawodowymi, aby chronić prawa i dobrostan pacjentów.

Czy Twojego pacjenta również obowiązuje tajemnica?

Pacjent nie jest związany tajemnicą zawodową w taki sposób jak psycholog. Jednak, relacja terapeutyczna opiera się na wzajemnym zaufaniu i dyskrecja pacjenta może być istotna dla utrzymania tej relacji.

Jak wygląda praca z małoletnimi?

1. Szczególna ochrona i prawa małoletnich

Gdy pracujesz z osobami małoletnimi, powinieneś pamiętać, że zgodnie z punktem 5.3 Kodeksu Etycznego Psychologa, psycholog czuje się zobowiązany do dbałości przede wszystkim o dobro osoby lub osób, będących bezpośrednim odbiorcą jego działań zawodowych. To zobowiązanie utrzymuje się również wówczas, kiedy zleceniodawcą jest inna osoba bądź instytucja, lub gdy w grę wchodzi interes społeczeństwa jako całości. Obowiązuje ono również w działaniach wobec osób o ograniczonych możliwościach podejmowania autonomicznych decyzji. Twoim głównym priorytetem powinno być więc dobro młodych pacjentów, co oznacza, że powinni mieć oni w kontaktach z tobą zapewnione takie same prawa jak dorośli klienci.

2. Brak presji i autonomia decyzji

Podczas pracy z osobami małoletnimi, powinieneś działać bez wpływu presji ze strony instytucji czy dorosłych reprezentujących interesy małoletniego. Masz prawo odmówić współpracy, gdy oceniasz, że dobro małoletniego jest naruszane przez instytucje lub dorosłych. Jako psycholog, masz moralny obowiązek stawać w obronie praw małoletnich pacjentów i respektować ich decyzje, traktując je z należnym szacunkiem.

3. Bezpieczeństwo i prywatność w terapii

Musisz zadbać, aby małoletni pacjenci czuli się bezpieczni w relacji z tobą i byli pewni, że to, co wyjawiają podczas spotkań, nie zostanie przekazane ich rodzicom.  Opiekunowie prawni mają bowiem co do zasady prawo do informacji o stanie zdrowia i przebiegu terapii. Jednak nie możesz umożliwić rodzicom dostępu do szczegółów rozmów prowadzonych podczas sesji. Informacje dla rodziców powinny ograniczać się wyłącznie do wniosków i zaleceń wynikających z przeprowadzonej terapii.

W związku z tym, szczegółowe informacje z sesji są objęte tajemnicą zawodową, a dostateczne zabezpieczenie praw opiekunów stanowi wyjątek umożliwiający zwolnienie z tajemnicy w przypadku, gdy poważnie jest zagrożone zdrowie, życie dziecka lub innych osób.

Ochrona dokumentacji psychologicznej – co wchodzi w jej skład?

1. Prowadzenie kartoteki pacjenta

Tworzysz kartotekę klienta, która zawiera podstawowe informacje, historię zdrowia psychicznego, informacje o badaniach, diagnozach i planach terapeutycznych oraz notatkach z poszczególnych sesji terapeutycznych. Pamiętaj, aby była ona prowadzona i przechowywana z należytą starannością. Odpowiednie rozwiązania w tym zakresie zapewniające nie tylko wygodę, ale odpowiedni stopień bezpieczeństwa dostarcza oprogramowanie DobryGabinet. O zaletach może dowiedzieć się więcej klikając poniżej.

2. Zarządzanie wynikami badań

Jesteś odpowiedzialny za przechowywanie wyników badań psychologicznych, testów, kwestionariuszy oraz innych narzędzi diagnostycznych. Pamiętaj, że wszystkie te dokumenty zawierają dane osobowe, w tym często dane szczególnie chronione (tzw. dane wrażliwe) i dlatego powinny być chronione w szczególny sposób, np. w formie zdigitalizowanej w bezpiecznej chmurze.

3. Ochrona nagrań wideo i audio

Jeśli korzystasz z nagrań wideo lub audio z sesji, musisz zadbać o ich odpowiednią ochronę przed innymi osobami, szczególnie gdy wykorzystujesz je w celach superwizji lub analizy. Również w tym przypadku najbezpieczniej jest je trzymać w odpowiednio zabezpieczonej chmurze cyfrowej, jaką dostarcza program DobryGabinet. Nagrania audio czy video możesz przy tym wygodnie dodawać do dokumentacji pacjenta bezpośrednio z Twojego telefonu przy pomocy aplikacji mobilnej DobregoGabinetu.

4. Dbanie o poufność notatek terapeutycznych

Twoje notatki terapeutyczne, zawierające obserwacje, refleksje i plany terapeutyczne, są kluczowym elementem procesu terapeutycznego i także wymagają zabezpieczenia. Pamiętaj, aby odpowiednio je chronić i unikać sytuacji, w której mogłyby się zagubić. Możesz się przed tym zabezpieczyć pozostawiając je zawsze zamknięte w bezpiecznej szafie w gabinecie lub używając bezpiecznego programu dla psychoterapeutów, jak DobryGabinet.

5. Zarządzanie korespondencją

Korespondencja między Tobą a pacjentem, a także między Tobą a innymi profesjonalistami czy instytucjami, również jest częścią Twojej dokumentacji psychologicznej i powinna być odpowiednio chroniona.

6. Opracowywanie planów terapeutycznych

Jesteś odpowiedzialny za tworzenie planów terapeutycznych i ustalanie celów terapii. Musisz również zdecydować, które metody i techniki terapeutyczne będą najlepsze dla Twojego pacjenta. Do tego planu nie może mieć dostępu nikt poza Tobą i ewentualnie innymi specjalistami zaangażowanymi w proces terapeutyczny.

7. Ochrona dokumentacji elektronicznej

W przypadku przechowywania dokumentacji w formie elektronicznej, musisz zadbać o to, aby systemy informatyczne spełniały najwyższe standardy bezpieczeństwa danych.

Udostępnianie dokumentacji psychologicznej – komu można ją udostępnić?

Pamiętaj, udostępnienie dokumentacji pacjenta jest możliwe tylko w szczególnie określonych, wyjątkowych sytuacjach, ściśle regulowanych przez prawo. W normalnych okolicznościach zgodnie z tajemnicą zawodową powinieneś zawsze chronić informacje o pacjencie.

1. Udostępnianie dokumentacji innym profesjonalistom

Możesz udostępniać dokumentację innemu profesjonaliście z dziedziny zdrowia psychicznego tylko wtedy, gdy jest to konieczne dla dobra pacjenta i za jego zgodą. Wszelkie działania powinny być wyważone i oparte na pełnym poszanowaniu praw pacjenta.

2. Sytuacje ekstremalne

W sytuacjach, gdy zagrożone jest życie lub zdrowie pacjenta lub innych osób, możesz być zobowiązany do udostępnienia kluczowych informacji odpowiednim instytucjom czy służbom. Jest to jednak ostateczność i przed podjęciem takiej decyzji, zastanów się, czy istnieje inny sposób ochrony dobra pacjenta.

3. Ochrona praw pacjenta

Wszystkie działania, które podejmujesz, powinny być zgodne z prawem, etyką zawodową oraz mierzone najlepszym interesem pacjenta. Bez względu na okoliczności, pamiętaj o respektowaniu autonomii, praw i życzeń pacjenta.

Dokumentacja medyczna a psycholog i psychoterapeuta. Sprawdź, co musisz wiedzieć!

Rozpowszechnianie Case Study o pacjencie – czy możesz to zrobić?

Przedstawianie studium przypadku jest możliwe tylko po uzyskaniu zgody pacjenta i zachowaniu jego anonimowości. Ważne jest, aby zawsze respektować prywatność i godność klienta, eliminując wszelkie dane umożliwiające jego choćby pośrednią identyfikację.

Tajemnica zawodowa psychoterapeuty – podsumowanie

Poszanowanie tajemnicy zawodowej jest jednym z najważniejszych obowiązków psychologa. Stanowi to nie tylko wymóg prawny, ale również etyczny. Zrozumienie i przestrzeganie tajemnicy zawodowej są kluczowe dla budowania zaufania pacjentów i utrzymania powagi i zaufania do zawodu psychologa. Tajemnica zawodowa obejmuje wszystkie informacje o pacjencie, a więc odnosi się m.in. do Twoich notatek, dokumentacji, wyników badań klienta czy nagrań wideo. Zachowanie najwyższych standardów w zarządzaniu dokumentacją i ochronie prywatności pacjenta jest kluczowe dla Twojej profesji.